توسعه پایدار

از چالش های اساسی مدیران در عصر حاضر، تمرکز عمده بر موضوع توسعه پایدار است. توسعه پایدار با ابعاد مختلفی همچون پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری سیاسی و پایداری محیط زیستی نیازمند نگرشی کل گراست، اما تقدم برخی برنامه ها و سیاست گذاری ها در هریک از محورهای توسعه پایدار متناسب با الزامات همان منطقه و کشور است. از طرفی مسئولیت اجتماعی سازمان ها و شرکت ها فقط یک الزام اخلاقی و یا بازاریابی اجتماعی تلقی نمی شود بلکه عنصر بزرگی در حلقه مفقوده رابطه سیاست های دولت و سیاست های شرکت هاست. این تحقیق که به منظور تعیین اولویت ابعاد توسعه پایدار و همچنین ابعاد مسئولیت اجتماعی مدیران با رویکرد دلفی خبرگان و روش تحلیل سلسله مراتبی صورت پذیرفته، با توجه به نظر خبرگان پایداری اجتماعی به عنوان برترین معیار توسعه پایدار و مسئولیت مدیریتی به عنوان گزینه ارجح، انتخاب شده است. بر این اساس می توان در جوامع کلان شهری و صنعتی با اولویت بخشیدن به پایداری اجتماعی و نیز دخالت دادن راهبردهای محیط زیستی در مسئولیت های مدیران، بازآفرینی در نقش مدیران انجام داد.

در همین حال و بر اساس اهداف اعلام شده توسط سازمان ملل، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰، همه کشورهای عضو سازمان ملل باید تلاش نمایند که به اهداف و شاخص‌های توسعه‌ پایدار در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی دست یابند. سازمان ملل متحد برای رسیدن به اهداف توسعه‌ پایدار، ۱۷ هدف کلان را تعیین و تصویب نموده که در این میان اهداف زندگی سالم، در دسترس بودن آب سالم، دسترسی به انرژی پاک و مقرون به صرفه، مبارزه با تغییرات اقلیم، استفاده پایدار از اقیانوس‌ها و دریاها، ارتقای اکوسیستم و احیای مشارکت جهانی برای توسعه پایدار به منزله اسناد بالادستی ملی و یا بین‌المللی حوزه‌ محیط زیست مطرح می‌شوند. مسئولیت اجتماعی به طور عمده تعهدات شرکتی یا سازمانی را در قبال محیط طبیعی و اجتماعی در برمی‌گیرد و این تعهدات را در کنار فعالیت اقتصادی بنگاه قرار می‌دهد. روح این نوع مسئولیت مبتنی بر اخلاق بوده و در کنار نفع اقتصادی، به منافع ذینفعان شرکت یا سازمان نیز توجه دارد. از دیدگاه مرکز جهانی توسعه پایدار کسب‌و‌کار، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها باید به نحو احسن صورت پذیرد تا کیفیت زندگی بهبود پیدا کند. از سوی دیگر، نتایج حاصل از تعهد به مسئولیت‌های اجتماعی شامل شهرت و مدیریت برند خواهد شد، کما اینکه بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا در این زمینه فعالیت جدی دارند. به نظر می‌رسد موفقیت در اجرای مسئولیت‌های اجتماعی نیازمند نگاهی علمی‌تر، هوشمندانه‌تر و انسانی‌تر است و باید عمیقا باور داشته باشیم که در هر سازمانی هستیم، رسالت اجتماعی داریم.

بی‌تردید مسئولیت سازمان‌ها این نیست که صرفاً اثربخش باشند، بلکه آن‌ها باید به جامعه‌ای که در آن فعالیت دارند، خدمت کنند. در این راستا مسئولیت اجتماعی، لازمه مدیریت پروژه است و از فاز صفر و مقدماتی تا پیاده‎سازی پروژه، در همه مراحل را شامل می‌شود. مدیران باید علاوه بر طرح فیزیکی و مشخصات تولید و سرمایه‎گذاری، آثار جانبی فعالیت‎ها را در نظر داشته باشند و بخشی از منابع پروژه را به بحث مسئولیت اجتماعی اختصاص داده و مراقبت کنند که آثار زیان‌باری گریبانگیر محیط پیرامونی نشود. در پارادایم امروزی کسب و کار، رمز پایداری شرکت های بزرگ، تنها سودآوری برای سهامداران و ایفای مسئولیت قانونی نیست . بلکه ذینفعان انتظار دارند که شرکت مسئولیت های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و اخلاقی را بر عهده گیرد و در برابر ان ها شفاف و پاسخگو باشد.

هرچند صنایع نفت و نیرو همواره تلاش کرده با ایجاد امکانات رفاهی و زیرساخت‌های لازم، از میزان تاثیر منفی فعالیت‌های این صنایع در مناطق مختلف بکاهد ولی واقعیت این است که با وجود این اقدامات هنوز نگاه مردم به نفت، برق و آب نگاه خوبی نیست و باید برای بهبود این نگاه هرچه بیشتر تلاش کرد. البته این موضوع در صنایع معدنی از پیشرفت به شدت کمتری برخوردار بوده و اقدامات بسیار کمتری در قالب توسعه پایدار انجام شده است. باور ما در آراز این است که یکی از اقدام‌های خوبی که در سال‌های اخیر انجام شده و باید گسترش یابد، توانمندسازی افراد بوده که با استقبال شدید مردم همراه خواهد شد. دستیابی به شاخص‌های اقتصاد سبز و توسعه پایدار به‌تنهایی ازسوی دولت امکان‌پذیر نیست و نقش مردم، نهادهای مردمی و بنگاه‌های خصوصی ‌انکارناپذیر است. در‌این‌میان، نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که در تولید کالا و خدمت نقش دارند، در دستیابی به شاخص‌های توسعه پایدار هر روز پررنگ‌تر می‌شود. مسئولیت اجتماعی شرکتی یا سازمانی (Corporate SocialResponsibility) در حیطه «اخلاق کسب‌وکار» است که به نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در مسائل مرتبط با جامعه اشاره دارد. مسئولیت اجتماعی سازمانی مجموعه وظایف و تعهداتی است که بنگاه اقتصادی باید درراستای حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد.

آنچه در پردیس صنایع سیلیکون آراز مورد توجه قرار دارد این نکته است که «مسئولیت اجتماعی» انجام «کار خیریه» یا «باج دادن» به برخی چهره‌های صاحب نفوذ محلی یا «پول بخش کردن»های غیرمسئولانه نیست. معمولاً هر وقت سخن از مسئولیت اجتماعی می‌شود بلافاصله مکانیزم راضی کردن منتقدان از طریق «نمک‌گیر کردن» آن‌ها در دستور کار برخی مدیران شرکت‌ها قرار می‌گیرد. درحالی‌که «شفافیت» یکی از اصول مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی به حساب می‌آید. علاوه بر این‌که این اقدامات سازوکاری برای جبران هزینه‌های اجتماعی و محیط‌زیستی فعالیت استحصال و فرآوری مواد معدنی، در درجه اول، رابطه سیلیکون آراز با جوامع محلی بهبود داده و به این ترتیب ریسک‌های اقتصادی روابط ضعیف با جامعه محلی کاهش می‌یابد و درنتیجه عملیات تولید دچار تأخیر یا حتی توقف نمی‌شود؛ نکته‌ای که به وضوح در فعالیت‌های اقتصادی معدنی و نفتی در ایران به فراموشی سپرده شده است یا این‌که با کج فهمی درباره مفهوم «مسئولیت اجتماعی» به بیراهه رفته است. برنامه ما در سیلیکون آراز برای مسئولیت اجتماعی در همراهی با جامعه محلی است. ما بر آن هستیم که بر محیط‌زیست نحیف ایران اثر مثبت بگذاریم. پس راهی پیدا کرده ایم برای آن‌که توسعه در ذهن مردمان این سرزمین مترادف با تخریب و تشدید نابرابری نباشد. فهم دقیق «مسئولیت اجتماعی» یکی از این راه‌هاست و نه همه آن. باور ما در آراز این است که طرح توانمندسازی افراد را بیش از پیش عملیاتی کنیم و این قطعا با استقبال شدید مردم همراه خواهد شد.